Saç Porozitesi Nedir?
Saç porozitesi, yaygın bilinen kullanımı ile 3 kategoride incelenir; düşük (low), orta (medium) ve yüksek (high). Amerikan Sertifikalı Renk Uzmanları Kurulu (ABCH)'na göre ise saç hasarlılığı/gözenekliliği 1'den 5'e kadar derecelendirilir. Bu iki yaklaşım birbiriyle çelişiyor gibi gözükebilir. Sebebi ise 1'den 5'e derecelendirilen (Grade 1-5) porozite sistemine göre hiç işlem (saç boyama/ısı ile şekillendirme/perma/kalıcı düzleştirme vb.) görmemiş ve olumsuz çevresel faktörlere (güneş ışığı/sert sular vb.) maruz kalmamış saç düşük porozitedir, bu durumda kafa derimizden büyüyen her yeni saç düşük porozitedir sonucu ortaya çıkabilir ancak bu doğru değildir, çünkü genetik olarak bir kişinin saçı doğuştan yüksek porozite olabilir. Benim yorumlamam saç zarar derecelendirme sisteminin genetik olarak düşük porozite olan saçlardan yola çıkarak kurulduğudur.
Düşük Porozite (Low Porosity)
Düşük gözenekli saçlarda, kütiküller sıkı ve birbirine çok yakındır. Bu, nemin saç şaftına nüfuz etmesini zorlaştırır.
Karakteristik özellikleri:
- Saç ürünleri saçın üstüne oturur ve kolayca emilmez, saçı ağırlaştırır.
- Saçı yıkarken ıslanması zaman alır.
- Saçın kuruması uzun zaman alır. (2 saat ve üzeri)
- Saç boyası ve saç bakım ürünlerinin içine nüfuz etmesi zordur.
- Saç teli, iki parmak arasında kaydırıldığında pürüzsüz hissedilir.
- Saç sağlıklı ve genellikle parlak gözükür fakat elastikiyeti ve volümü azdır.
- Saç stilleri çabuk bozulur.
- Genellikle hiç işlem görmemiş veya çok az işleme (çevresel faktörler/ısı ile şekillendirme/kimyasal işlemler) maruz kalmış saçlardır.
Nasıl bakılır:
- Ürün birikimine yatkın olduğu için saç kremi ile yıkama (co-wash) yöntemini uygulayanlar için saçların daha sık arındırılması gerekir. Arındırmayı her yıkamada olmasa da sizin için işe yarayan sıklıkta metoda uygun bir arındırıcı şampuan ile veya (kişisel tavsiyem olmasa da) sülfatlı ancak diğer içerikleri metoda uyan bir şampuan ile arındırabilirsiniz. (burada bahsedilen yöntemleri bilmiyorsanız lütfen önce bu yazıyı)
- Saç kremi ile yıkama (co-wash) yöntemi yerine nazik temizleyici şampuanlar (low-poo) düşük gözenekli saçlar için tercih edilebilir. Yine ayda bir arındırıcı şampuan ile arındırma gerektirebilir, nazik temizleyiciler yeterli gelmeyebilir. Kararsızlar için önerim co-wash ve low-poo yöntemlerinin ikisini de deneyip karar vermek olacaktır, bu seçimi kimse sizin adınıza yapamaz.
- Saç jöleleri ve köpükler gibi hafif şekillendiriciler, bukle kremlerinden daha iyi çalışır. Bukle kremleri içerdiği yoğun yağlar sebebiyle birikim yapabilir.
- Bakım/maske yaparken kütiküllerin açılmasına yardımcı olmak için ısıya ihtiyacı vardır, böylece nem ve ürün saç şaftına nüfuz edebilir.
- Protein ihtiyacı çok düşüktür ancak sıfır değildir, nadiren uygulanabilir. Kuruluk şikayeti mevcut ise proteinsiz nem maskeleri (ısı yardımıyla) daha sık uygulanabilir.
- Saç yıkarken ılık/sıcak su kullanmak suyun saç içerisine daha kolay işlemesini sağlayacaktır.
- Argan, üzüm çekirdeği, tatlı badem ve jojoba gibi hafif yağlar tercih edilebilir.
Orta Porozite (Medium Porosity)
Kütikül tabakası daha gevşektir ve nemin kaçmasını önlerken doğru miktarda nemin girmesine de izin verir.
Karakteristik özellikleri:
- Saç ürünlerini, nemi makul oranda emer ve saklar.
- Saç boyama işlemleri kolaydır.
- Saç teli, iki parmak arasında kaydırıldığında ne tamamen pürüzlü ne de tamamen pürüzsüz hissedilir.
- Saç sağlıklı, parlak gözükür ve volümüdür.
- Stil vermek kolaydır ve stilleri iyi bir süre tutabilir.
- Genellikle az işleme maruz kalmış saçlardır*.
Nasıl bakılır:
- Hafif ürünler en iyi sonucu verir, ancak az miktarda uygulayacak şekilde bukle kremlerini de deneyebilirsiniz.
- Saç kremi ile yıkama (co-wash) yöntemini uygulayanlar için düşük porozite saçlar kadar sık arındırılması gerekmese de, örneğin ayda 2 kez metoda uygun bir arındırıcı şampuan ile veya (kişisel tavsiyem olmasa da) sülfatlı ancak diğer içerikleri metoda uyan bir şampuan ile arındırabilirsiniz.
- Low-poo yöntemi de tercih edilebilir.
- Argan, üzüm çekirdeği, tatlı badem, ve jojoba gibi hafif yağlar tercih edilebilir.
- Çok sık bakım ve maske uygulamalarına ihtiyaç duymaz, bakımlarda çok yoğun olmayacak şekilde hem protein hem nem uygulamaları faydalıdır.
*Düşük porozite saçlar az işleme maruz kalarak orta poroziteye gelebileceği gibi, genetik olarak da, yani doğuştan, orta poroziteye sahip olunabilir.
Yüksek Porozite (High Porosity)
Yüksek gözenekli saçlarda kütiküller arası boşluklar ve delikler mevcuttur. Bu sebeple nemi çok hızlı emebildiği gibi çok da hızlı kaybeder ve saklayamaz. Banyo, yüzme ve şampuanlama gibi basit eylemler bile yüksek gözenekli saçların emebileceği çok fazla nem nedeniyle daha fazla hasar ve kırılma yaratabilir.
Karakteristik özellikleri:
- Çok fazla nemi emer, ancak tutamaz.
- Donuk, kuru görünür ve hissedilir.
- Kolay karışır ve elektriklenir.
- Saç teli, iki parmak arasında kaydırıldığında pürüzlü hissedilir.
- Saç çabuk kurur.
- Genellikle çok işleme maruz kalmış saçlardır*.
Nasıl bakılır:
- Low-poo uygulaması yüksek porozite için iyi bir uygulama değildir, en çok verim co-wash uygulamasından alınır.
- Nem ve protein dengesini koruyacak şekilde sıkça saç bakımları uygulanabilir. Protein ve nem eksikliği en çok olan porozite tipidir. Kimyasal işlemler sonrası protein bakımlarına çok iyi cevap verir.
- Fazla açık olan kütikülleri kapatmak için soğuk su ile durulamak faydalı olur.
- Düşük ve orta porozite saçlara oranla çok daha az arındırma ihtiyacı vardır. Ayda 1 kez metoda uygun bir arındırıcı şampuan ile arındırma yeterli olabilir. Sülfatlı şampuandan kaçınılması kişisel tavsiyemdir, kuruluk problemi olan yüksek porozite saçları daha da çok kurutur.
- Bukle kremi gibi yoğun içerikli ürünlere genelde olumlu cevap verir.
- Şekillendirmeden sonra kütiküllerin içine nemi hapsetmek için sızdırmazlık yağları (zeytin yağı, argan yağı, avokado yağı ve jojoba yağı) kullanılabilir (LOC method).
- Shea yağı, hint yağı, kenevir tohumu yağı ve zeytin yağı gibi daha ağır yağlar kullanılabilir.
*Düşük veya Orta porozite saçlar yoğun işlemlere maruz kalarak yüksek poroziteye gelebileceği gibi, genetik olarak da, yani doğuştan, yüksek poroziteye sahip olunabilir.
Porozite nasıl belirlenir?
Poroziteyi belirlemek için kullanılan bir takım testler tarif edilmektedir. Bunların başlıcaları; Suda Yüzme Testi (The Float Test), Kayma Testi (The Slip ‘n Slide Test) ve Su Spreyleme Testidir (The Spray Bottle Test). Bu testler arasından en çok kafama yatan ve her seferinde doğru sonuç veren Kayma Testi (The Slip ‘n Slide Test). Bu test, kuru ve ürünsüz saç telinizi iki parmağınız arasında alıp, bu parmaklarınızı saç teli boyunca aşağı ve yukarı kaydırarak uygulanır. Bu kaydırma sırasında saç telinizin pürüzsüz olduğunu hissediyorsanız düşük poroziteye sahipsiniz, bir miktar pürüz hissediyor ancak yine de pürüzlü mü pürüzsüz mü karar veremeyecek kadar ufak farklar var ise orta porozite ve son olarak saç teliniz üzerindeki pürüzleri net bir şekilde hissediyorsanız yüksek poroziteye sahipsiniz diyebiliriz (fakat saçınızda birden fazla porozitenin mevcut olma ihtimalini de unutmayın). Yukarıda isimlerine değindiğim diğer testleri ise size tarif edip kafanızı daha çok karıştırmayacağım, çünkü bu testlerin yanlış çıkma, yanlış uygulanma ve yanlış anlaşılma ihtimali çok yüksektir. Kendim denediğimde net bir sonuç alamadığım testleri size önermem hiç samimi olmaz. Bu yüzden siz yine de ben merak ettim deneyeceğim derseniz testleri parantez içindeki ingilizce isimleriyle arattığınız takdirde bir çok kaynak bulup uygulayabilirsiniz. Şimdi benim porozite belirleme konusunda yaklaşımıma gelelim
İlk olarak şu soruyla başlamalıyız: Saçlarınızda boya var mı?
Bu soruya "Evet" cevabı veren biri için artık saçlarının boyalı kısmının düşük porozite olma ihtimali söz konusu değildir. Boyalı saçlar, yapılan işlem derecesi ve sıklığına bağlı olarak orta ile yüksek porozite arasından bir poroziteye sahiptir. Kendi rengine veya oldukça yakın tonlara boyanan ve sadece dip boyası yapılan bir saç, başka yoğun ısı uygulamaları (saç şekillendirmeleri) geçmişi de yoksa ve genetik olarak düşük porozite ise, büyük ihtimal ile orta porozite saçlara sahiptir. Halbuki saçlarında açma işlemi olan kişiler yüksek poroziteye sahiptir. Saçlarında ileri derece açma işlemi olan, elastikiyetini tamamen kaybetmiş, kopmalar yaşanan saçlarda ise artık kütikül tabakası kalmadığından poroziteden konuşmanın bir anlamı yoktur. Bu durumdaki saçlar ancak zamanla tamamen kesilerek iyileşebilir.
Bu soruya "Hayır" cevabı veren biri için ise, ikinci soru: "Başka bir kimyasal işlem (perma/kalıcı düzleştirme vb.) veya çok sık ısı uygulaması (Fön/Düzleştirme/Maşa vb.) yapıldı mı?" olmalıdır. Bu soruya "Evet" cevabı veren biri için de artık o uygulamaların yapıldığı kısımlar için düşük porozite olma ihtimali yoktur.
Bu iki soru sonrası az çok kafanızda bir şeyler uyanmış olacak ve özellikle saçlarına herhangi bir şekilde zarar vermiş kişiler düşük porozite olma ihtimalinden çıkmış olacak (yeni çıkan veya zarar görmemiş saçlar hariç). Bu aşamadan sonra porozitenizi belirlemek için bu yazıda daha önce bahsettiğim, porozitelerin karakteristik özelliklerini gözden geçirip, sizde olup olmadığına bakmalısınız. Aynı zamanda protein ve nem bakımlarıyla ufak denemelere başlayarak saçınızın tepkilerine bakabilirsiniz. Herhangi bir şekilde saçlarınıza zarar verdiyseniz, nem ile dengede tutulduğu sürece, protein saçınızın iyi bir arkadaşı olacaktır. Bu sebeple çok ekstra uygulamalardan kaçının ancak kimyasal işlemler sonrası aşırıya kaçmadan protein ve nem içeren bakımlar yapın.
Saçlarına kimyasal/ısı işlemleriyle zarar vermemiş azınlıktan olan şapka çıkarttığım sevgili kıvırcıklar, sizin de düşük porozite olmanız yüksek ihtimaldir. Ancak yine de genetik olarak orta ve yüksek porozite saçları olan insanlar da olduğunu ve onlardan biri olabileceğiniz ihtimalini de unutmayarak porozitelerin karakteristik özelliklerini gözden geçirip, hangisinin özelliklerini daha çok gösterdiğinize bakın.
Bir kişide birden fazla porozitenin olması da mümkündür. Saç diplerinden çıkan saçlar boyanmadığı takdirde, uçlara göre hep daha az gözenekli olacaktır. Bu fark az olabileceği gibi, saç uçlarında renk açma işlemi olup saç diplerinde işlem olmayan birinde bu fark oldukça fazla olacaktır. Bu durumda her zaman çoğunlukta olan poroziteye göre bir bakım uygulamakta fayda vardır ancak diğer porozite grubu saçlarınız için de arada spesifik bakım yapmak yerinde bir seçim olur.